TechLife

लेण्यांच्या देशा - रवींद्र गोळे राकट देशा, कणखर देशा, दगडांच्या देशा। प्रणाम घ्यावा माझा हा, श्रीमहाराष्ट्र देशा ।। कवी गोविंदाग्रज यांच्या गीतातील या २ ओळी. महाराष्ट्र ज्यांनी 'पाहिलाय' त्यांनाच उमजतील. लेण्यांच्या निर्मितीसाठी महाराष्ट्रातील अग्निजन्य खडक  उपयुक्त आहे. देशात एकूण बाराशे लेणी आहेत. त्यापैकी ८०% म्हणजे ८०० लेणी महाराष्ट्रात आहेत. यावरच लेखक रवींद्र गोळे यांचं हे पुस्तक - 'लेण्यांच्या देशा'. या पुस्तकात महाराष्ट्रातल्या सर्व लेणी समूहाची दखल घेतली आहे. लेखक वाचकाला ऐतिहासिक, सामाजिक, राजकीय, कलात्मक पार्श्वभूमी देऊन लेण्यांकडे पाहण्याची दृष्टी विकसित करतात.  • लेणी म्हणजे बौद्ध भिक्षूंची विश्रामगृह होती, त्यांना संस्कृतमध्ये लयनम् व प्राकृतमध्ये लेणं म्हणतात. भारतातील पाहिलं ज्ञात लेणं 'बाराबार' हे बिहार राज्यात आहे आणि महाराष्ट्रातील 'भाजे लेणं' हे सर्वांत जुनं आहे.  • लेण्यातील शिल्प, मांडणी यांच्या आधारे लेण्यांची विभागणी ३ गटांत होते - बौद्ध, जैन आणि हिंदू (ब्राह्मणी)  • बौद्ध लेण्यांचे पुन्हा २ प्रकार - विहार आणि चैत...

आर्यभट्ट - दीपाली पाटवदकर भारतीय विचार साधना, पुणे प्रकाशन तर्फे 'चित्रमय भारत भारती' हा संकल्प हाती घेतलेला आहे. त्यात काही महान दार्शनिक व आधुनिक शास्त्रज्ञांची चरित्रे चित्रमय स्वरूपात वाचकांसमोर सादर केलेली आहेत. त्यातील एक - आर्यभट्ट. या पुस्तकात माहिती मिळते ती खगोलशास्त्रज्ञ आणि गणितज्ञ, ५ व्या शतकातील पाहिले आर्यभट्ट यांची. आपल्याला माहीत आहेच की भारताने पहिला उपग्रह अवकाशात सोडला त्याला आर्यभट्टांचे नाव देण्यात आले होते. पुण्यातील IUCCA मध्येही त्यांचा पूर्णाकृती पुतळा पाहायला मिळतो. नैनिताल मधील खगोलशास्त्र संशोधन केंद्रालाही त्यांचे नाव देण्यात आले आहे. अशा या महान व्यक्तीच्या कार्याची माहिती या पुस्तकात मिळते. आजकालच्या पिढीला भारतीय शास्त्रज्ञांची माहिती क्वचितच असते. त्यामुळे मुलांना वाचण्यासाठी हे उत्तम पुस्तक आहे. आर्यभट्टीय ग्रंथातील  काही मोजके गणितविषयक श्लोक - formulae/theorems खूप छान रीतीने मांडले आहेत. लेखिका दीपाली पाटवदकर यांची प्रत्येक गोष्ट सहजरित्या उलगडून दाखवायची हातोटी त्यांच्या आधीच्या पुस्तकांमध्ये आणि लेखांमध्ये मी पाहिलेली आहे, त्...

रोझलिंड फ्रँकलिन - द डार्क लेडी ऑफ डी एन ए अनुवाद - वीणा गवाणकर प्रगत समजल्या जाणाऱ्या अमेरिकेत काय किंवा युरोपीय देशांत काय, स्त्रियांसाठी उच्च शिक्षणाचे दरवाजे उघडले गेल्यावर त्यांना पुरुषांच्या बरोबरीनं समान हक्क, समान संधी मिळाल्या असं नाही. अगदी आतापर्यंत स्त्रियांना त्यासाठी झगडावं लागलंय. विसाव्या शतकाच्या मध्यापर्यंत तरी हा झगडा तीव्र जीवघेणा कसोटी पाहणाराच होता. विज्ञान क्षेत्रात - विशेषतः गणित आणि भौतिकी - 'पुरुषवर्गाची'च मक्तेदारी होती. गणिती, भौतिकाच्या अभ्यासाने, संशोधनाने स्त्रिया पुरुषी होतात, अशी त्यावेळची सामाजिक धारणा. अशा वेळी स्वतःला शास्त्रज्ञ म्हणून सिद्ध करण्यासाठी शास्त्रज्ञ स्त्रियांना अथक मेहनत घ्यावी लागली. अनेकींच्या बाबतीत तर त्यांचं संशोधन त्यांच्या मालकीचं न ठरता त्यांच्या पुरुष सहकाऱ्यांच्या किंवा विभाग प्रमुखांच्या मालकीचं ठरलं; त्यामुळे काहीजणी उच्च श्रेणीच्या पुरस्कारांना मुकल्या. त्यातलीच एक - रोझलिंड फ्रँकलिन (१९२०-१९५८) कोळसा, DNA, RNA, विषाणू या क्षेत्रांतील आंतरराष्ट्रीय दर्जाची संशोधक. विज्ञान - जगतापलिकडे ती फारशी कुणाला माही...

चकवाचांदण (एक वनोपनिषद) - मारुती चितमपल्ली एका वन अधिकाऱ्याचे अरण्य कथन म्हणजे चकवाचांदण, हे मारुती चितमपल्ली यांचं आत्मकथन आहे. चकवाचांदण म्हणजे घुबड, म्हणूनच मुखपृष्ठावर घुबडाच चित्र दिसून येतं. एका पारध्याला विचारलं असता तो बोलला होता - "ते पाखरू कलमूहा हाय. रानात सांजेला ते बोंबलू लागला की वाटेत आम्हाला चकवा मारतो. आमची रानभुल होते. आभाळात शुक्राची चांदणी दिसली की चकवा निघून जातो." - म्हणून चकवाचांदण 🦉 ग्रंथाच्या सुरुवातीला लेखकाने त्यांच्या कुटुंबियांशी ओळख करून दिलेली आहे, ती माहिती महत्वाची ठरते कारण तिथून त्यांना वन्यजीवनाच्या अभ्यासाची प्रेरणा मिळालेली आहे. अम्मा (आई ची आई - आजी) तिला रंगाची चांगली पारख होती. अम्माने रंगांविषयी दिलेल्या ज्ञानाचा फुलांच्या आणि पाखरांच्या रंगाचं हुबेहूब वर्णन करायला उपयोग झाला. अम्माला लिहिता वाचता येत नव्हतं पण पशुपक्ष्यांविषयी तिला खूप गोष्टी माहिती होत्या. त्यामुळे लेखकाच्या ज्ञानात खूप भर पडली. रानाविषयीच लेखकाचं प्रेम अम्मा, माळकरिण आत्या, लिंबामामा आणि हणमंतमामाने जपलं. शिक्षणात सतत आलेलं अपयश, नैराश्याने आयुष...

The Devotion Of Suspect X 🕵️ अजून एक master peice लेखक  Keigo Higashino. या series मधलं नंतरच novel जे मी आधी वाचलं होतं - The Salvation Of Saint यापेक्षा The Devotion Of Suspect X ची stoty जास्त खिळवून ठेवणारी वाटली मला. A perfect murder thriller. Suspence नाही म्हणू शकत, कारण दोन्ही novels मध्ये suspect आपल्याला पहिल्या chapter मध्येच कळतो. कथा बेतलेली आहे ती murder कसा होतो आणि detectives ही mystery कशी solve करतात यावर. So you may say it'a psychological thriller. हळू हळू प्रत्येक प्रकरणाचे कंगोरे उलगडलेले वाचताना खूप मजा येते. कथेच्या शेवटचा twist तर अफलातून. novel संपूच नये असं वाटतं. It is so great reading when puzzle come together. कथेचा थोडासा जरी plot इथे दिला तर कोणी वाचणारे असतील तर त्यातली मजा निघून जाईल, त्यामुळे मुद्दाम काही mention करत नाहीये. मूळ Japanese Novel आहे. 2017 मध्ये The Devotion Of Suspect X वर चित्रपट सुद्धा release झालाय म्हणे. कथेतली नावं जपानी असल्याने पात्रं लक्षात ठेवायला थोडं जड होतं - युकावा, यासुको, कुसगनी, किषितांनी, इशिगामी, मिसाटो ...